„Левица“ и левица

Тоа што партијата Левица нема искуство во власта е нејзина предност – Славој Жижек

Ешер, Раце кои се цртаат

 

Маркс напишал дека религијата е опиум на луѓето. Во тесна смисла овој аргумент сè уште важи: исламскиот и христијанскиот фундаментализам всушност делува како опиум, кој им овозможува на верниците да избегаат во идеолошки соништа, со што се избегнува вистинска конфронтација со предизвиците и опасностите од глобалниот капитализам. Проблемот со фундаментализмот не е тоа што е премногу радикален, но со тоа што воопшто не е радикален, и што лесно се приклучува на машинеријата на глобалниот капитализам, што може да се види во Трампова Америка и „фундаменталистичката“ Саудиска Арабија. Сепак, денес дефиниција на Маркс треба да се преиспита: во Западниот свет сме сведоци на два нови опиуми на луѓето, опијати и луѓе.

Прво, опијатите во поширока смисла на масата хемиски производи, од лекови и алкохол до тешки лекови, сè повеќе стануваат дел од нашиот секојдневен живот. Ако имаме потешкотии со спиењето, земаме пилула за спиење, ако сме премногу вознемирени, земеме транквилизатор, ако сме премногу пасивни и депресивни, ги земаме стимулантите, ако сме импотентни, земаме вијагра, следат и кокаинот и самиот опиум. Нашата психолошка состојба е нешто што треба да биде хемиски регулирана и ова балансирање оди во две спротивни насоки. Ние користиме смирувачи т.е. транквилизатори кога сме премногу возбудени – кога веќе не можеме да се носиме со надворешните стимули со кои сме бомбардирани; кога успешно се запечативме, ние ги користиме антидепресивите за повторно да го привлечеме интересот кон светот околу нас. Во компаниите, се помалку привлекуваат колективните ангажмани, па тие нè стимулираат да нè насочат кон интимни возбудувања.

Така, лековите регулираат евтаназија на јавниот живот и вештачка анимација на приватниот живот. Она што останува во Западните држави од страствениот јавен ангажман е главно популистичка омраза, а тоа нè доведува до друг опиум за луѓето: до самите луѓе. „Луѓето“ во популизмот е сенка на органско единство, кое е загрозено од некаква надворешна опасност (имигранти, корумпирани елити, културен и морален релативизам). Опасноста никогаш не влегува во суштината на нашето општество, бидејќи оние што ни се закануваат никогаш не се „навистина наши“. Така непријателот дејствува во популизмот како фетиш во смисла на Фројд: фасцинантна слика за заканата (имигрантски маси кои трчаат против Европа, корумпирани банкари без патриотска смисла итн.) што нè заслепува за нашите сопствени антагонизми. Во таа смисла, Евреите се фетишот на фашизмот: во Евреите е проектиран изворот на нашите проблеми, а нашата заедница може да се сфати како хармоничен органски ентитет чија рамнотежа е уништена од надворешен непријател – ако овој непријател се ликвидира, повторно ќе преовлада ред и хармонија.

Но, сето ова е повеќе или помалку познато – помалку е очигледно дека денес кон оваа серија на фетишисти, кои го користат непријателот како закана за нашите слободи, треба да се додаде самиот антифашизам. Новиот дух создава „умерен“ леволиберален центар на Запад, духот на популистичкиот фашизам. Трамп во САД, Ле Пен во Франција, Орбан во Унгарија, сите се демонизираат како ново Зло, против кое мораме да ги обединиме сите сили – секое минимално сомнение или воздржаност веднаш е прогласено за знак на прикриена соработка со фашизмот. Нашите сопствени антагонизми и компромиси – сето она што го отвори простор за подемот на новата десница – толку удобно се истуркани во позадина. Тука е неопходно да се оди до крај: вистинската цел на овој нов антифашизам не се фашистите, туку радикалната левица, што го привлекува вниманието како соучесник со либералниот центар за подемот на десниот популизам. Ова беше јасно докажано на последните претседателски избори во Франција, кога големите либерални медиумски мрежи веднаш секоја критика на Макрона од лево, со чисто сталинистички манири, ја прогласија за како опасни, бидејќи „објективно“ ѝ помага на Ле Пен – а некои пак троцкистот Меланшон, лидерот на левичарската опозиција, го прогласија за „лепенов троцкист“!
Накусо, вистинската цел на новиот антифашизам е елиминација на радикалната левица, на која со распаѓањето на умерената левица во Европа ѝ се отвора нов простор. Компликувањето на оваа ситуација е восхитувачко: глобалниот либерален капитализам сега е последната заштита од фашизмот, а ако некој се обиде да привлече внимание кон овој факт, тој е обвинет за тајно поддршка на фашизмот! Денешниот паничен антифашизам не носи надеж, туку го убива, бидејќи директно нè спречува да се справиме со корените на нашата криза. Да избегнеме фатално недоразбирање: расистичкиот популизам е навистина опасна катастрофа на цивилизацијата, крај на високата европска еманципаторска традиција, но популизмот ќе биде решен само со критично претресување на нашата сопствена удобна, либерална позиција.

Денешниот паничен антифашизам не носи надеж, туку го убива, бидејќи директно нè спречува да се справиме со корените на нашата криза. Да избегнеме фатално недоразбирање: расистичкиот популизам е навистина опасна катастрофа на цивилизацијата, крај на високата европска еманципаторска традиција, но популизмот ќе биде решен само со критично претресување на нашата сопствена удобна, либерална позиција.

Се приближуваме кон оваа ситуација и во Словенија, а фетишот е, се разбира, името на Јанша. Кој или што е „левица“ кај нас? Да се ​​сетиме на старите шеги од Советскиот Сојуз за Радио Ереван, каде што на сите прашања на слушателите им одговараат „во принцип, ова е точно, но …“. Затоа, слушателот прашува: „Дали е вистина дека Јуд Рабинович доби нов автомобил на лотарија?“ Одговор на Радио Ереван: „Во принцип, ова е вистина, но тоа не беше нов автомобил, туку стар автомобил; тој не го доби на лотарија, ама беше украден од него пред куќата … “ Не е тешко да се погоди како Радио Ереван ќе одговори на прашањето: „Дали навистина имаме силен левичарски блок во Словенија?“ Во принцип, ова е вистина, но овој левичарски блок не се грижи за правата на најсиромашните и најранливите, и е сплеткан во постојаните корупциски работи и послушно ги извршува наредбите на меѓународните финансиски институции.“ Она што помага на овој начин е патетично упатување кон партизанството, но кога служи само како смоквин лист за да ја сокрие сопствената мизерија?

вистинската цел на новиот антифашизам е елиминација на радикалната левица, на која со распаѓањето на умерената левица во Европа ѝ се отвора нов простор

Така, го достигнавме најниското ниво на нашиот политички живот. Тажна иднина нè чека кога секои четири години сме бомбардирани со панични предупредувања дека Јанша може да победи и дека повторно ќе станеме жртви на изнуда и на уште еден апсурден избор го изгласаме нашиот „цивилизиран“ кандидат без никаква позитивна визија, со сигурно прифаќање на глобалниот капитализам со човечкото лице.

Дали некој е надвор од оваа непристојна игра каде што Јанша и нашите „левичари“ меѓусебно се користат како закана, како во познатите цртежи на Ешер од две раце, цртајќи едни со други? (и во Словенија антијаншините партии се нарекуваат „левица“, слично како СДСМ кај нас, н.з.) Партијата Левица е единствената која не е дефинирана како антијанша туку е критички ориентирана кон целиот политички естаблишмент. Се разбира, не е можно да се согласиме со сè што велат поединечните претставници на Левица, но основната ориентација на партијата Левица е единствена за нас – таа едноставно зборува со поинаков јазик од останатите. Ова можевме многу добро да го видиме во најновата конфронтација меѓу лидерите на седум партии на Поп ТВ, додека  шесттемина се натпреваруваа во бесконечна реплика и во размена на празни фрази, реципрочни жалби и потрагата по изговор за сопствените компромиси, Лука Месец (од партијата Левица, н.з.) презентираше неколку јасни предлози за активности за секоја тема, што треба да се направи. Дали овие предлози се нереални, како што за Левица говорат нејзините противници? Во никој случај: станува збор за конкретни промени кои сѐ уште ги земаат предвид реалните околности и во нив бараат отворени можности. Критичарите на партијата Левица се оние кои ги мешаат реалните околности и идеологијата, односно ја продаваат идеологијата на слободниот пазар и намалената улога на државата како опис на реалните околности. Дали тие критичари се свесни дека дури и во најуспешните капиталистички земји, од Скандинавија до Јужна Кореја и Сингапур, улогата на државата во економијата е зајакната? Дали се свесни дека финансиската криза во 2008 година не беше криза на прекумерна регулација, но – како што призна Алан Гринспен – кризата на дерегулацијата? Партијата Левица ја комбинира свеста за потребата од радикални промени со прагматичен пристап кој бара во моментов, во реални услови, да ја искористиме секоја можност да интервенираме и на тој начин да ја подготвиме земјата за идните кризи.

Што се однесува до стравот дека партијата Левица ќе се „нормализира“ ако ѝ се дозволи да влезе во нова коалиција како еден од членовите на нашата „левица“ (демократите и нив слични, н.з.), не треба да се плашиме од тоа. Партијата Левица ќе оди во коалиција ако одлучи дека ќе може да постигне некои од прецизно дефинираните цели, особено во социјалната политика. И ако тоа се случи, можеме да бидеме сигурни дека по истекот на крајниот рок, кога ќе биде потпишан коалицискиот договор, рацете ќе ги мијат рацете не само со сапун, туку со силна дезинфекција, бидејќи секогаш ќе биде свесна дека лежи во кревет со непријателот.

Што се однесува до стравот дека партијата Левица нема искуство во власта: да, тоа е токму предноста. Партијата Левица нема искуство со заткулисните преговори помеѓу лобито и сличните. Во владата таа заслужува место само затоа што не припаѓа на дружината во која се наоѓа.

автор Славој Жижек, објавено во Дело на 26 мај 2018